Orhan Gencebay (Biyografi)

Arabesk müzik olarak adlandırılan, fakat kendisinin bu terimi "yanlıştır ve eksiktir" gerekçesiyle reddedip Serbest Türk müziği, özgür Türk müziği, serbest çalışmalar ve Gencebay müziği gibi kavramlarla adlandırdığı, 1960'larda yayılan Türk müziği tarzının yaratıcı ve öncülerindendir. Gencebay, T.C. Devlet Sanatçısıdır.

Yaşamı


Müziğe 6 yaşında, Rus konservatuvarı mezunu ve aslen Kırım göçmeni eski bir opera sanatçısı olan klasik batı müzisyeni Emin Tarakçı'dan keman ve mandolin dersleri alarak başladı. 7 yaşında bağlama ve Türk halk müziği dersleri almaya başladı. 10 yaşında ilk beste çalışması olan Kara Kaşlı Esmerdi Kim Bilir Kimi Sevdi isimli eseri yaptı. 13 yaşında Türk Sanat Müziği ve tambur eğitimi almaya başladı. Ortaokul ve lise yıllarında Samsun, Edirne ve İstanbul musiki cemiyetlerinde yaylı tambur, THM cemiyetlerinde ise bağlama çaldı. Samsun ve İstanbul'da halk evlerinin kuruculuğunu yaptı. Kendi açtığı müzik dershanelerinde öğretmenlik yaptı.
İlk profesyonel bestesi "Ruhumda Titreyen Sonsuz Bir Alevsin"i 14 yaşında yaptı.
16 yaşından itibaren jazz ve rock müziği ile ilgilenmeye başladı, batı nefesli sazlardan oluşan orkestralarda tenor sax çaldı. İstanbul'a gelerek, Türkiye'nin ilk konservatuarı ve eski adı Dârülelhan olan İstanbul Belediye Konservatuvarı'na girdi, bir süre icra heyetinde bulundu.
1964 yılında TRT Ankara Radyosu sınavına girdi ve yüksek başarıyla kazandı. Fakat, sınavda usulsüzlük olduğu gerekçesiyle sınav iptal edilince, müzik çalışmalarına ara vererek askerlik sebebiyle İstanbul'a gitti. Vatani görevini Heybeliada'da bahriyeli olarak sürdürdüğü yıllarda merasim bölüğü bandosunda saksafon çalmaya devam etti.
1966'da TRT İstanbul Radyosu sınavlarına girdi ve iftiharla kazandı. Aynı yıl, Türkiye çapında yapılan bağlama çalma yarışmasında Arif Sağ ve Cinuçen Tanrıkorur ile birlikte derece aldı. TRT İstanbul Radyosu'nda 10 ay bağlama sanatçılığı yaptı. Kurumun müzikal anlayışının ilerlemeye elverişli ve özgür olmadığı gerekçesiyle 1967 yılında kendi isteği ile ayrıldı.[8]
TRT'den ayrıldıktan sonra, Arif Sağ ile birlikte 1966-1968 arası dönemde Muzaffer Akgün, Yıldız Tezcan, Ahmet Sezgin, Şükran Ay, Sabahat Akkiraz, Nuri Sesigüzel gibi birçok sanatçıya bağlama çaldı. Bu dönem içinde Kızılırmak Karakoyun, Ana, Kuyu gibi Türk filmlerinin müzik direktörlüğünü yaptı. İstanbul'daki halk evlerinde Abdullah Nail Bayşu, İsmet Sıral, Burhan Tonguç, Erkin Koray, Ömer Faruk Tekbilek, Vedat Yıldırımbora, Özer Şenay, Neşet Ertaş gibi sanatçılarla sık sık bir araya gelip müzik yaparak gelecekte kendi ortaya koyacağı müziksel sentezin ilk meyvelerini verdi. Ağlıyorum Yana Yana, Gönül bağları, Yıldız Akşamdan Doğarsın, Neredesin Leylâ'm gibi türkü plakları çıkardı. Sevemedim Karagözlüm, Sabır Taşı, Goca Dünya gibi besteleri çeşitli sanatçılar tarafından okunmaya, sanat dünyasında adı besteci ve bağlama virtüözü olarak duyulmaya başlandı.
Türkü plâklarından sonra, 1968 yılında ilk serbest çalışmalar plâğı Sensiz Bahar Geçmiyor/Başa Gelen Çekilirmiş'i çıkardı. Bundan sonra Topkapı Plak ve İstanbul Plak'tan seri olarak plaklar çıkarmaya devam etti. 1969 yılında çıkardığı Bir Teselli Ver/Yorgun Gözler 45'liği ile Türkiye çapında ün yaptı. Bestekâr ve enstrümanist kimliğinin yanı sıra, yorumcu kimliği ile ön plana çıkmaya başladı. Ben Eski Halimle Daha Mesuttum, Hor Görme Garibi, Severek Ayrılalım, Ümit Şarkısı, Sevenler Mesut Olmaz gibi plaklara imza attı.
1971 yılında İstanbul Plak'a ortak oldu. 1972 yılında Yaşar Kekeva ile birlikte Kervan Plak şirketini kurdu, şirketin yöneticisi oldu. Kervan Plak, Türkiye'nin ilk yerli sermayeli plak şirketiydi. Bünyesine Erkin Koray, Ajda Pekkan, Muazzez Abacı, Mustafa Sağyaşar, Ahmet Özhan, Kamuran Akkor, Semiha Yankı, Samime Sanay, Neşe Karaböcek, Bedia Akartürk, Nil Burak, Ziya Taşkent, Semiramis Pekkan, Ferdi Özbeğen, Gönül Yazar, Sezen Aksu gibi starları alan Kervan Plak, dönemin plak piyasasının en güçlü şirketlerinden biri oldu.
Orhan Gencebay, bugüne kadar 35 (31 beyazperde, 4 TV) sinema filminde[9] başrol oynadı, 90'a yakın filmde müzik direktörlüğü yaptı. 1000'den fazla[10] bestesi bulunan Orhan Gencebay, bunların 300'e yakınını kendisi seslendirdi.
Orhan Gencebay'ın yaptığı çalışmalara TRT denetleme kurulunca arabesk dendiyse de, Orhan Gencebay bu değerlendirmeyi "yanlıştır ve eksiktir" diyerek kabul etmedi.[not 1]
Yasal olarak 67 milyon civarı plak ve kaset tirajı olan Orhan Gencebay'ın, korsan üretimlerin yasal üretimlerden 2 kat fazla olduğu düşünülürse, yasal olmayan üretimlerle birlikte 200 milyon civarı tirajı olduğu tahmin ediliyor. Bu da, dünyanın sayılı tiraj rakamlarındandır.[11][12][13][not 2]
Beyaz Kelebekler grubunun da eski solisti olan ses sanatçısı Azize Gencebay'dan boşanan Orhan Gencebay'ın Sevim Emre ile 30 yılı aşkın bir süredir resmî birlikteliği devam etmektedir. Oğlu Altan Gencebay halen Kervan Plak prodüktörlüğünü yürütmektedir.

Diskografi

• Harika Plakçılık
  Musalla Taşı (1968-1969 derleme)
  Kaderimin Oyunu (1968-1970 derleme)
  Bir Teselli Ver (1968-1972 derleme)
  Kervan Plakçılık
  Batsın Bu Dünya (1971-74 derleme)
  Sarhoşun Biri (1974-76 derleme)
  Hatasız Kul Olmaz (1974-76 derleme)
  Benim Dertlerim (1978)
  Yarabbim (1979)
  Aşkı Ben Yaratmadım (1980)
  Ben Topraktan Bir Canım (1981)
  Kördüğüm (1977-82 derleme)
  Bir Damla Mutluluk (1978-82 derleme)
  Leyla ile Mecnun (1983)
  Dil Yarası (1984)
  Beni Biraz Anlasaydın (1985)
  Cennet Gözlüm (1986)
  Akma Gözlerimden (1987)
  Emrin Olur (1988)
  Ya Evde Yoksan (1989)
  Utan - Dokunma (1990)
  Hasret Rüzgarı (1991)
  Sen de Haklısın (1992)
  Hayat Devam Ediyor (1993)
  Yalnız Değilsin (1994)
  Gönül Dostu (1995)
  Kiralık Dünya (1996)
  Orhan Gencebay Klasikleri (1998)
  Cevap Ver (1999)
  Orhan Gencebay Klasikleri 2 (2002)
  İdeal Aşk (2002)
  Yürekten Olsun (2004)
  Yargısız İnfaz (2006)
  Orhan Gencebay Film Müzikleri (2007)
  Berhudar Ol

Filmografi

• Sinema (oyuncu)
  Bir Teselli Ver, 1971
  Sev Dedi Gözlerim, 1972
  Ben Doğarken Ölmüşüm, 1973
  Dertler Benim Olsun, 1974
  Batsın Bu Dünya, 1975
  Bir Araya Gelemeyiz, 1975
  Bıktım Her Gün Ölmekten, 1976
  Şoför, 1976
  Hatasız Kul Olmaz, 1977
  Derdim Dünyadan Büyük, 1978
  Çilekeş, 1978
  Aşkı Ben Mi Yarattım, 1979
  Kır Gönlünün Zincirini, 1980
  Yarabbim, 1980
  Vazgeç Gönlüm, 1980
  Ben Topraktan Bir Canım, 1980
  Feryada Gücüm Yok, 1981
  Kördüğüm, 1982
  Bir Yudum Mutluluk, 1982
  Leyla İle Mecnun, 1982
  Zulüm, 1983
  Kahır, 1983
  Kaptan, 1984
  Dil Yarası, 1984
  Aşkım Günahımdır, 1984
  Doruk, 1985
  Cennet Gözlüm, 1987
  Küçüksün Yavrum, 1988
  Kan Çiçeği, 1989
  Seni Arıyorum / Sensiz Yaşıyorum, 1989
  Utan, 1990

Sinema (Film Müziği)

Kızılırmak-Karakoyun, 1967 [14]
Kozanoğlu, 1967 [15]
Ana, 1967 [16]
Kuyu, 1968 [17]
Kara Gözlüm, 1970 [18]

Dizi (Oyuncu)

Gerçek Bir Masal, başrol, 1993
Hamuş, başrol, 1993
Bayan Perşembe, başrol, 1993
Kızımı Arıyorum, başrol, 1993
Altın Kızlar, konuk oyuncu, 2009

Tv-Şov

Orhan Abi Halk Show, sunucu, TGRT, 1996-1997
Popstar Alaturka, jüri üyesi, Star TV, 2006-2008

Belgesel

Aynalar, Can Dündar, Show Tv, 1996
Bir Yudum İnsan, Nebil Özgentürk, Atv, 1998
İstanbul Hatırası: Köprüyü Geçmek, 2004
Reklâm filmi (oyuncu)
Dışbank, İdeal Kart, 2002
Vodafone Türkiye, 2010

Ödüller

1968-1972 arası her 45liği için Altın Plak ödülleri
1972 Ses dergisi Yılın Türk Müziği Sanatçısı ödülü
İstanbul Plak tarafından, yüksek tiraj başarısından olayı verilen Altın Taç Ödülü (1970)
Tercüman gazetesi tarafından verilen Yılın Sanatçısı Ödülü (1984)
Merhaba dergisi tarafından verilen Yılın Sanatçısı Ödülü (1984)
Ses dergisi tarafından verilen Yılın Sanatçısı Ödülü (1985)
MÜYAP tarafından Dokunma adlı albümünün göstermiş olduğu yüksek satış başarısından dolayı verilen Yüksek Tiraj Ödülü (1990)
ABD-Mısır-İsrail’in önde gelen üniversiteleriyle, Hacettepe Üniversitesi’nin ortaklaşa vermiş olduğu Montu Merit Doktorası (Fahri Müzik Doktoru) Ödülü (1990)
Mehmetçik Vakfı tarafından verilen Altın Madalya Ödülü (1995)
İntermedia Ekonomi Dergisi tarafından verilen EkonomideYılın Yıldızları Ödülü (1998)
Türkiye Cumhuriyeti Kültür Bakanlığı’nca verilen Devlet Sanatçısı unvanı (1998)
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı tarafından, Türk Milli Eğitimine katkılarından dolayı verilen Onur Ödülü (2000)